NOEME WILLEM
VISSER Wie en Waarom

Liturgie LITURGIEK Liturgiek TVG Liturgiegeschiedenis Joods Vroeg Christelijk Oosters Orthodox Westers Katholiek Protestants

HYMNOLOGIE Geschiedenis van de Hymnodie Oud Joodse Hymnodie Vroeg Christelijke Hymnodie Griekse Hymnodie tot 900AD Latijnse Hymnodie Lutherse Hymnodie Calvinistische (Franse) Psalmodie Nederlandse Gemeentezang na de Reformatie Engelse Hymnodie Muziekgeschiedenis

Verschillen: Liturgische Theologie

De Praktische Theologie, Liturgiewetenschappen, 'Ritual Studies' etc. maken gebruik van methoden van de menswetenschappen, wetenschappelijke methoden die ervan uitgaat dat wat zich voordoet objectiveerbaar en falsifieerbaar moet zijn. De richtingen die zich voordoen zijn niet zozeer theologische richtingen, maar voorkeuren voor bepaalde wetenschappelijke methoden uit de menswetenschappen.

Theologische verschillen laten zich duidelijk zien als de eredienst vanuit de theologie wordt benaderd en niet vanuit de menswetenschappen.

Vanwege dit uitgangspunt is het in eerste plaats een kerkelijke benadering en niet een waardenvrije wetenschappelijke benadering.

Kerken geven een verschillende invulling aan liturgische theologie

-(Calvinistische) Protestantse kerken hebben doorgaans weinig expliciete aandacht besteed aan Liturgische Theologie. De protestantse liturgische traditie is vooral vastgelegd in kerkordes en liturgische formulieren, er wordt aandacht besteed in de Dogmatiek, niet in een aparte Liturgische Theologie.

-Rooms Katholieke liturgische theologie legt de nadruk op sacraments- en ambtsstheologie.

-De Anglicaanse kerk heeft sinds in 1945 Dom Gregory Dix 'The Shape of the Liturgy' uitgaf vernieuwde belangstelling voor liturgische theologie, deze kreeg vorm in het proces dat uiteindelijk resulteerde in de vernieuwde liturgie van 'Common Worship'. David Stancliffe gaf een overzicht van de Liturgische theologie die ten grondslag lag aan deze en verdere publicaties van de Liturgical Commission in zijn boek: God's Pattern, waarbij het patroon van het Emmausverhaal de rode draad vormt. Hij ziet een viervoudige structuur. Dat is het patroon van Gods omgang met zijn volk. Datzelfde patroon is het patroon van de liturgie en daarbij past ook het patroon van het (dienst)werk van de gelovigen.

-In de Oosters Orthodoxe Kerk speelt de Liturgische Theologie een hoofdrol, het hele kerkzijn wordt gedacht en beleefd vanuit de eredienst.

Een beknopte beschrijving van Oosters Orthodoxe liturgische theologie is te vinden in David Fagerberg's boek, 'What is Liturgical Theology'. Hier een aantal korte citaten:
"Het onderwerp van liturgische theologie is niet de liturgie, maar God, de mensheid en de wereld, en de maalstroom waarin deze drie in elkaar opgaan is de liturgie. Als het onderwerp van liturgische theologie menselijke rituelen was (zoals bij liturgiewetenschappen het onderwerp soms verengd wordt) in plaats van God, dan zou het zelfbedrog zijn om het theologie te noemen; het zou antropologie zijn, geen theologie. Liturgy is theologisch precies omdat hier God's openbaring steeds voorkomt…
…Liturgische theologie is, in haar fundamentele fase, liturgisch. Deze komt niet voort uit de liturgie zoals een babie zich losmaakt uit de baarmoeder: ze komt voort uit de liturgie en verlaat die nooit. Theologie die liturgisch is komt naar voren in de liturgische structuur en maakt zich niet los van de liturgischerite; liturgie is theologie in actie, het is niet slechts een bronboek met mogelijkheden waarin de zogenaamd echte theologen bladeren...

…Fr. Aidan Kavanagh onderscheidt drie logische momenten in de liturgische gebeurtenis. Te eerste, de gemeente ontmoet de Heilige; ten tweede, door deze ontmoeting verandert de gemeente; ten derde, de gemeente moet zich aanpassen aan deze verandering, en deze verandering/aanpassing definieert hij als theologisch..
…Liturgie is ontmoeting met God, maar bovendien ook een manier van anders leven, d.w.z. een theologisch antwoord op de Heilige. De onderverdeling die echte ervaring in het heilige plaatst en theologie in de studeerkamer wordt hier afgewezen. De gemeente antwoordt ook, in haar rite, hoewel deze anders van vorm is dan de georganizeerde, analytische, systematische, onderzochte response die de secondaire theologie uitmaakt. Het antwoord van de gemeente kan waarlijk gekaracterizeerd worden als theologisch als onze definitie van de term niet buitensporig wordt vernauwd door institutionele vooronderstellingen, en als hun antwoord wordt beheerst door activiteit. De aanpassingen die gemaakt worden door degenen die Gods' hele aanwezigheid ontmoeten in woord en sacrament is een voorbeeld van theologia prima. Er is misschien reden om verder op een meer gesystematizeerde manier na te denken, maar zo'n gedachten op een rijtje zetten diskwalificeert primaire theologie niet als theology. Secondaire theologie is maar één van de verschijningsvormen van de theologie." [Aidan Kavanagh, On Liturgical Theology]

(voor meer: Wat is Liturgische Theologie)

David Stancliffe (Bishop of Salisbury): God's Pattern. Shaping Our Worship, Ministry and Life. London 1003

Fagerberg, D., What is Liturgical Theology? A study in Methodology. (Collegeville: Liturgical Press, 1992)

Een indruk van Liturgische Theologie en Ecclesiologie krijgt men uit het voorwoord van M. Ploeger's dissertatie